Aandacht voor integriteit onverminderd groot

Een gezamenlijke aanpak om grensoverschrijdend gedrag en machtsmisbruik te voorkomen

Alle vormen van (seksueel) grensoverschrijdend gedrag en machtsmisbruik zijn en blijven onacceptabel. Integer gedrag staat aan de basis van alles wat wij doen, om recht te doen aan alle mensen voor en met wie wij werken. Om te kunnen verzekeren dat we het uiterste doen om grensoverschrijdend gedrag en machtsmisbruik te voorkomen, heeft de sector in 2018 samengewerkt aan het Gezamenlijk Actieplan Integriteit. Humanitaire hulp- en ontwikkelingsorganisaties en andere goededoelenorganisaties hebben in samenwerking met koepelorganisaties in kaart gebracht hoe we bestaande werkwijzen en integriteitssystemen kunnen verbeteren en aanvullen. Het afgelopen jaar hebben we forse stappen gezet om preventie, melding, handelen bij klachten en schendingen en verantwoording ofwel: het integriteitssysteem binnen organisaties te verbeteren. Het Gezamenlijk Actieplan Integriteit biedt concrete handvatten om de meldingsbereidheid te vergroten en grensoverschrijdend gedrag tegen te gaan.

Goedwerkend integriteitssysteem doet eerst meldingen toenemen
De sector werkt aan het verbeteren van het integriteitssysteem binnen organisaties. De opgedane leerervaringen worden onderling gedeeld en benut en er is een aantal sector brede maatregelen genomen. Dit moet leiden tot een voldragen integriteitssysteem, gezamenlijk moreel leren en een daadkrachtige opstelling tegenover (seksueel) grensoverschrijdend gedrag en machtsmisbruik. Ondanks de continue aandacht en inzet op integriteit, zal grensoverschrijdend gedrag helaas een realiteit blijven. Het is ondanks alle maatregelen niet te voorkomen dat mensen met verkeerde intenties bij hulp- en ontwikkelingsorganisaties en goede doelen gaan werken. Daarnaast zijn bewustwording van gedrag, van machtsverhoudingen en van bijvoorbeeld interculturele verschillen langdurige en continue leerprocessen. Wij zullen voortdurend alert moeten zijn en flexibel een systeem moeten aanpassen aan de realiteit.

Het zou kunnen dat het aantal meldingen van grensoverschrijdend gedrag bij organisaties dit jaar is gestegen. Dit is dan toe te schrijven aan meer openheid, bewustzijn en betere procedures om integriteit te borgen binnen organisaties. We moedigen medewerkers en de mensen voor wie we werken dan ook aan om grensoverschrijdend gedrag bespreekbaar te maken of te melden. Dit is een essentiële stap om ongewenst gedrag verder aan te pakken. De stijging van het aantal meldingen zal naar verwachting na verloop van tijd gaan afnemen omdat het integriteitssysteem binnen organisaties dan goed werkt en het aantal integriteitsschendingen afneemt.

Welke stappen heeft de sector ondernomen het afgelopen jaar?
Het afgelopen jaar zijn er veel concrete acties uitgezet en maatregelen getroffen om die verbeterslag met elkaar te maken. Concreet heeft dit het volgende opgeleverd:

1. Integriteitssysteem verbeteren
De nieuw opgestelde Handreiking Integriteitssysteem geeft handvatten voor het beter inrichten van het integriteitssysteem binnen organisaties, het versterken van het moreel leerproces en de handhavingspraktijk. Trainingen, intervisies en leerbijeenkomsten over integriteit droegen bij aan het leerproces en de bewustwording bij organisaties over het onderwerp. Daarnaast zijn de normen binnen gedragscodes en de Erkenningsregeling goede doelen aangescherpt op integriteit. Organisaties krijgen zo inzicht in eventuele hiaten in hun integriteitssysteem of in de implementatie hiervan. Vervolgens kunnen zij gericht werken aan het oplossen hiervan.

2. Specifieke preventieve maatregelen treffen
Er is een Integriteitscheck (Roadmap screening) geïntroduceerd om bij de werving van nieuwe vrijwilligers en medewerkers beter te kunnen ‘screenen’ op mensen met verkeerde intenties. Op deze manier willen we het potentiële daders zo moeilijk mogelijk maken om (opnieuw) bij goede doelen of een hulp- of ontwikkelingsorganisatie aan de slag te kunnen. De Roadmap Screening bevat onder meer een eigen verklaring met betrekking tot Integriteit en aangescherpte referentiechecks. Voor ieder onderdeel in het wervingsproces zijn juridisch getoetste formats ontwikkeld. Momenteel wordt onderzocht of het mogelijk is tot een sector brede Verklaring Omtrent Gedrag te komen. Dit vraagt afstemming met de Ministeries van J&V en BuZa.

3. Veilig melden en adequaat handelen
Interne meldingsprocedures zijn onder de loep genomen en worden door organisaties aangescherpt. Er is een instrument ontwikkeld dat bijdraagt aan de classificatie van meldingen (welke soorten meldingen onderscheiden we) en een bijbehorend triage-instrument (bij welk type melding hoort welke vervolgactie). Er is tevens een handvat (zorg)maatregelen ontwikkeld om slachtoffers van grensoverschrijdend gedrag bij te staan. 　

4. Transparant verantwoorden
Op basis van de nieuwe normen rond integriteit (in o.a. de Erkenningsregeling en de Partos Gedragscode) is een handvat voor verantwoording en meldingsplicht ontwikkeld. Zo kunnen organisaties transparant en eenduidig extern rapporteren over integriteit. Het CBF, Toezichthouder Goede Doelen, en het ministerie BuZa voeren een meldingsplicht in voor organisaties om (potentiële) ernstige en/of risicovolle situaties direct te melden bij het CBF en ook bij BuZa als er sprake is van een subsidierelatie.

Nederlandse noodhulp- en ontwikkelingsorganisaties hebben niet alleen een verantwoordelijkheid voor hun eigen organisatie als het gaat om integriteit, maar zeker ook waar het gaat om het integer handelen van hun internationale en lokale samenwerkingspartners. Dit noemen we ketenverantwoordelijkheid. Met behulp van casestudies wordt onderzocht hoe lokale partners integriteit ervaren en waar verbeteringen mogelijk zijn. In het voorjaar van 2019 volgt een eindrapport met aanbevelingen.

Hoe verder met integriteit in 2019?
2018 stond in het teken van het tot uitvoering brengen van het Actieplan Integriteit en het ontwikkelen van verbeteringen in het integriteitssysteem binnen organisaties. We hebben zorgvuldig én met tempo gewerkt aan verbetering. Tempo blijft belangrijk, want ieder slachtoffer van (seksueel) grensoverschrijdend gedrag en machtsmisbruik is er één te veel. We hebben hard gewerkt, maar we zijn er nog niet. Het blijvend leren en verbeteren van ons integer handelen is nodig om grensoverschrijdend gedrag zoveel mogelijk te voorkomen. In 2019 blijven we inzetten op integriteit. Organisaties werken verder aan het doorvoeren van de verbeteringen in hun integriteitssysteem. Vanuit de brancheorganisaties - Partos en Goede Doelen Nederland – wordt in 2019 extra ondersteuning geboden aan organisaties. Naast opleidingen en trainingen wordt ook een online basismodule Integriteit ontwikkeld en wordt gekeken naar het gezamenlijk aanbieden van een externe klokkenluidersregeling. De grootste prioriteit blijft het verder werken aan een veilige omgeving en een open en lerende cultuur binnen organisaties waar integer handelen leidraad is. De aandacht voor integriteit blijft onverminderd groot.

Meer weten?
Bekijk hier het online magazine over de resultaten uit het Gezamenlijk Actieplan Integriteit.
Alle handreikingen en tools zijn bij Partos hier en bij Goede Doelen Nederland hier terug te vinden.
Organisaties die een CBF-Erkend Goed Doel zijn, kunnen via integriteit@cbf.nl meldingen doen.